Egzekucja komornicza budzi wiele emocji i jeszcze więcej pytań – zwłaszcza gdy dotyczy przedmiotów znajdujących się w mieszkaniu dłużnika. Co może zostać zajęte? Jakie są granice działania komornika? A co z rzeczami należącymi do innych domowników? Wyjaśniamy jakie zasady obowiązują podczas zajęcia rzeczy w miejscu zamieszkania dłużnika.
Czy dłużnik musi być właścicielem ruchomości?
Zgodnie z art. 845 Kodeksu postępowania cywilnego, komornik może zająć ruchomości znajdujące się we władaniu dłużnika, nawet jeśli formalnie nie są jego własnością. Oznacza to, że sam fakt użytkowania danej rzeczy przez dłużnika daje podstawę do jej zajęcia. Komornik nie ma obowiązku sprawdzać, kto jest wpisany jako właściciel w dokumentach, liczy się u kogo znajduje się przedmiot.
W windykacji długów stosuje się tzw. domniemanie własności. Jeżeli ruchomość znajduje się w mieszkaniu dłużnika i jest przez niego używana, komornik może przyjąć, że należy do niego. To domniemanie nie działa jednak bezwzględnie. Osoba trzecia może zgłosić sprzeciw i wnieść do sądu powództwo o zwolnienie rzeczy spod egzekucji, jeśli ma dowody na to, że jest jej właścicielem. Warto podkreślić, że komornik nie musi udowodnić, iż dana rzecz należy do dłużnika. Wręcz przeciwnie, ciężar dowodu spoczywa na osobie, która twierdzi, że rzecz nie powinna zostać zajęta.
Jakich ruchomości w mieszkaniu dłużnika nie można zająć?
Komornik ma prawo wejść do mieszkania i zająć ruchomości, ale nie wszystkie przedmioty mogą zostać objęte egzekucją. Często pojawiają się pytania o to, czy możliwe jest zajęcie telewizora lub komputera dziecka — zależy od konkretnej sytuacji. Zgodnie z przepisami, nie można zająć rzeczy niezbędnych do codziennego funkcjonowania domowników, a także przedmiotów służących do nauki, w tym np. laptopa wykorzystywanego przez dziecko w szkole.
Nawet jeśli przedmiot został zakupiony przez dłużnika i formalnie jest jego własnością, liczy się przede wszystkim jego przeznaczenie. Jeśli służy wyłącznie innemu domownikowi, np. dziecku, i ma istotne znaczenie dla jego edukacji lub codziennego życia, to w wielu przypadkach powinien zostać uznany za wyłączony spod egzekucji. Dotyczy to m.in. komputerów, drukarek, biurka czy innego wyposażenia. Warto w takiej sytuacji wyraźnie to zaznaczyć podczas wizyty komornika.
Trudniej może być w przypadku telewizora, który nie zawsze zostanie uznany za rzecz niezbędną, chyba że da się wykazać, że służy do celów edukacyjnych, np. jako ekran do zajęć zdalnych. Każda sytuacja jest oceniana indywidualnie, dlatego ważne jest przedstawienie argumentów i, jeśli to możliwe, dokumentów potwierdzających sposób użytkowania przedmiotu. W razie niesłusznego zajęcia zawsze można dochodzić zwolnienia rzeczy spod egzekucji w sądzie.
Jak udowodnić, że zajęta rzecz nie jest własnością dłużnika?
Domniemanie, że przedmioty znajdujące się w mieszkaniu należą do dłużnika, można obalić, ale wymaga to przedłożenia wiarygodnych dowodów. Jeśli komornik zajął ruchomość należącą do osoby trzeciej, właściciel może wnieść tzw. powództwo przeciwegzekucyjne (powództwo o zwolnienie spod egzekucji). Aby zwiększyć szanse na sukces, trzeba dysponować dokumentami potwierdzającymi własność, np. fakturą, umową kupna-sprzedaży, dowodem zapłaty.
Nie wystarczy jednak samo ustne zapewnienie. Dokument musi być wystawiony na osobę, która domaga się zwrotu rzeczy, a okoliczności zakupu powinny wskazywać, że to ona była właścicielem przed datą zajęcia. Często pomocne bywa też powołanie świadków, zwłaszcza gdy rzecz została przekazana w darowiźnie lub współdzielona z dłużnikiem. W razie braku dokumentów można próbować przedstawić inne środki dowodowe, takie jak zdjęcia, wiadomości e-mail czy korespondencję związaną z nabyciem przedmiotu.
Skuteczna windykacja to nie tylko szybkie działania, ale też dobra orientacja w tym, co wolno, a czego nie wolno komornikowi. Wierzyciel, który zna realia egzekucji z ruchomości, może lepiej współpracować z komornikiem i unikać nieporozumień, które opóźniają odzyskanie długu. Jasne zasady to większa skuteczność i mniejsze ryzyko sporów z dłużnikiem.